Emre ERGÜL
Senaryo -1
İsrail-Hamas çatışması kara harekâtıyla sınırlı kalırsa… Petrol 93 $
13 Ekim’de 90 doları gören Brent petrol, hastane saldırısı sonrası 92 dolara dayandı. Brent petrol vadeli işlemleri yüzde 2.3 artışla varil başına 91.97 dolara yükselirken, West Texas Intermediate (WTI) ham vadeli işlemleri varil başına yüzde 2.6 artışla, 87.63 dolara yükseldi.
Herkesin aklında aynı soru: “Petrol 100 dolar olur mu?” İngiliz Guardian gazetesi de bu soruyu masaya yatırdı. Gazeteye konuşan küresel ekonomistlere göre, petrol için biri iyi, biri kötü, iki senaryo var. Gazetenin “ilk ve küresel ekonomi için en iyisi” dediği senaryo, savaşın İsrail’in Gazze Şeridi’ne kara saldırısıyla sınırlı kalmasını içeriyor.
Bu koşullar altında, petrol fiyatları mevcut varil başına 93 dolar seviyesinde istikrar kazanacak ve yakında düşmeye başlayacak. Gazete şu yorumu yaptı: “IMF, petrol fiyatlarındaki sürekli yüzde 10’luk artışın küresel ekonomik büyümeyi yüzde 0.15 puan azalttığını ve bir sonraki yıl enflasyona 0.4 puan eklediğini tahmin ediyor.
Dünya emtia piyasalarında bir varil ham petrolün maliyeti, şu anda Hamas saldırısı öncesine göre, yaklaşık yüzde 10 daha yüksek.” Petrol piyasası ile İsrail ilişkisi şöyle özetlenebilir: 1973’teki Yom Kimpur Savaşı sonrası OPEC, İsrail’e petrol ambargosu uygulamış, ham petrol fiyatı 4 kat artmıştı. Hastane saldırısı sonrası İran, İsrail’e bir kez daha petrol ambargosu uygulanmasını talep etti. Ancak Reuters’ın haberine göre, OPEC’in an itibarıyla böyle bir düşüncesi yok.
Senaryo -2
Çatışmaya Lübnan’daki Hizbullah katılırsa… Petrol 150 $
Guardian gazetesinin gündeme getirdiği ikinci senaryo ise “bölgesel çatışma”yı içeriyor. Yani, Lübnan’daki İran destekli Hizbullah güçleri çatışmalara katılır ve daha sonra İran da savaşın içine çekilir…” Bu senaryoda da soru şu: “Bölgesel savaşta petrolün fiyatı 100 doları görür mü?” Uzmanlara göre, rakam 100’ü geçer, 150 dolara dayanır.
Ünlü düşünce kuruluşu Resmi Para ve Finansal Kurumlar Forumu’ndan (OMFIF) Meghnad Desai, “Lübnan, Mısır ve Suriye’nin yanısıra diğer Arap devletleri de karışır. Bu koşullar altında petrol fiyatı varil başına 150 dolara yaklaşabilir” dedi.
Bu durumda oluşacak kelebek etkisi de şu: “ABD ve Avrupa’da enflasyon tekrar çift haneli rakamlara çıkar. Küresel durgunluk tehdidi, merkez bankalarının faiz oranlarını düşürmesine ve niceliksel genişleme programlarını yeniden başlatmasına neden olur.” Araştırma şirketi Capital Economics’ten Nicholas Farr da petrol fiyatlarının yükselişinin doğalgaza etkisine dikkat çekti: “İran destekli Hizbullah, İsrail’le Lübnan’dan karşılıklı füze ateşine girebilir.
Bu, çatışmada yeni bir cephe açılması demektir. İran’ın savaşa çekilmesi, enerji arzını kesintiye uğratarak ve petrol fiyatlarını yükselterek büyük küresel riskler yaratacaktır. LNG (Sıvılaştırılmış doğalgaz) ihracatında kesinti olması durumunda doğalgaz fiyatları da etkilenebilir.”
Petrolün 150 dolara ulaşması için, piyasalara ham petrol akışının kesilmesi, muhtemelen dünya arzının yüzde 20’sinin günlük olarak aktığı Hürmüz Boğazı’nın kapatılmasıyla kesilmesi gerekecek. İskandinav finansal hizmetler grubu SEB’in Baş Emtia Analisti Bjarne Schieldrop şunları söyledi: “Korku, çatışmanın kontrolden çıkması ve sonunda gerçek arz kaybına yol açması…”
